Chương trình Tiếng Việt tiểu học đã sát nhập hai phân môn Từ ngữ và Ngữ pháp thành phân môn Luyện từ và câu. Cơ sở của việc sát nhập này là xuất phát từ mối quan hệ chặt chẽ giữa từ và câu trong giao tiếp đồng thời coi trọng yêu cầu thực hành của môn học. Luyện từ và câu làm giàu vốn từ cho học sinh đặc biệt là hệ thống từ ngữ cung cấp cho học sinh được gắn với chủ điểm ở từng lớp nhằm tăng cường sự hiểu biết của học sinh về nhiều lĩnh vực của cuộc sống.
Để dạy học phân môn Luyện từ và câu có hiệu quả, giáo viên cần sử dụng các phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. Các thầy cô hãy tham khảo một số phương pháp dạy học sau để vận dụng trong quá trình giảng dạy nhé.
Phương pháp phân tích ngôn ngữ
Bước 1: Giáo viên nêu nhiệm vụ và phổ biến hình thức tổ chức hoạt động.
Thao tác 1: Học sinh đọc to đầu bài, cả lớp đọc thầm bằng mắt.
Thao tác 2: Giáo viên nêu nhiệm vụ: Các em hãy đọc kĩ đề bài.
Thao tác 3: Phổ biến hình thức tổ chức hoạt động (làm việc theo nhóm hoặc cá nhân).
Thao tác 4: Yêu cầu học sinh làm bài.
Bước 2: Học sinh tiến hành phân tích ngữ liệu và ghi kết quả vào vở.
Bước 3: Tổ chức cho học sinh báo cáo kết quả.
Thao tác 1: Giáo viên treo bảng phụ có ghi đề bài.
Thao tác 2: Học sinh báo cáo kết quả. Giáo viên dùng phấn ghi kết quả học sinh tìm được.
Thao tác 3: Học sinh cả lớp theo dõi phân tích kết quả của các bạn, nêu nhận xét bổ sung.
Bước 4: Giáo viên tổ chức cho học sinh rút ra kiến thức cần lưu ý trong bài, thông qua các câu hỏi dẫn dắt, gợi ý.
Phương pháp thảo luận nhóm
Thảo luận nhóm là phương pháp học tạo điều kiện cho học sinh luyện tập khả năng mạnh dạn đưa ra các cách làm bài; giúp học sinh rèn kĩ năng phân tích bài tập và tìm câu trả lời đúng; thay đổi vị thế của học sinh trong lớp từ vị thế thụ động, tiếp thu thông tin một chiều trở thành vị thế chủ động tiếp thu thông tin đa chiều. Qua thảo luận, ngôn ngữ và năng lực tư duy của học sinh trở nên linh hoạt.
Phương pháp thảo luận nhóm rất phù hợp với các bài dạy thuộc kiểu câu Ai làm gì?. Phương pháp này tạo không khí học tập sôi nổi, tạo môi trường thuận lợi cho việc vận dụng kĩ năng sử sự ghi nhớ thông tin mà giáo viên đã truyền đạt của học sinh.
Mỗi một bài tập yêu cầu khác nhau và sự biến đổi công thức đòi hỏi phải có sự hiểu biết kiến thức. Chính vì vậy, cần sự vận dụng một cách khéo léo và linh hoạt.
Phương pháp thảo luận nhóm sẽ giúp học sinh tìm ra được câu trả lời tốt nhất, sinh động nhất thông qua trí tuệ tập thể. Học sinh bên cạnh được củng cố được kiến thức, hứng thú học tập cũng được tăng cường.
Phương pháp trò chơi học tập
Trong dạy học môn Tiếng Việt, phương pháp trò chơi học tập được hiểu là hình thức học tập môn Tiếng Việt theo hứng thú vui chơi, dựa trên những bài tập trắc nghiệm.
Việc giải quyết vấn đề bài tập đặt ra nhằm để học sinh lĩnh hội, củng cố, vận dụng kiến thức, kĩ năng sử dụng các cách làm bài hay đã được học, những kinh nghiệm sống đã được tích lũy vào các bài tập một cách tự giác, tích cực, độc lập, sáng tạo.
Yêu cầu khi xây dựng trò chơi học tập như sau:
Về mục đích: Trò chơi phải hướng vào việc củng cố kiến thức về kiểu câu Ai làm gì?, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức trong cuộc sống thực tế.
Về nội dung: Trò chơi phải chứa nội dung về kiến thức về kiểu câu Ai làm gì? Thực chất, đây là những bài tập vui và nhẹ nhàng.
Về hình thức chơi: Các trò chơi thường được tiến hành thi theo nhóm hay cả lớp tùy vào nội dung trò chơi. Trò chơi có thể do GV hướng dẫn hoặc do HS tự tổ chức, góp phần rèn luyện tinh thần tập thể và sự hỗ trợ lẫn nhau trong học tập.
Về cách chơi: Tùy hoàn cảnh và điều kiện cụ thể, GV có thể tổ chức cho HS thực hiện trò chơi đơn giản (không cần chuẩn bị công phu) hay trò chơi có phần phức tạp (phải chuẩn bị trước) song phải đạt được cái đích cuối cùng là củng cố kiến thức và tăng hứng thú học tập.
Thực tế khi giảng dạy, các phương pháp trên không hoàn toàn tách biệt nhau mà có sự tương hỗ với nhau. Mỗi phương pháp đều có những ưu điểm và hạn chế riêng, các thầy cô hãy vận dụng một cách linh hoạt và sáng tạo để đạt hiệu quả cao nhé.