A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LỜI MỞ ĐẦU :
Đổi mới phương pháp dạy học xuất phát từ công cuộc đổi mới sâu sắc nền kinh tế xã hội đang diễn ra trên đất nước ta hiện nay. Công cuộc đổi mới cần có những người có bản lĩnh, có năng lực, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm thích ứng với đời sống xã hội đang ngày càng từng giờ thay đổi. Thực tiễn này làm cho mục tiêu đào tạo của nhà trường phải điều chỉnh, kéo theo sự thay đổi tất yếu của nội dung phương pháp dạy học. Hơn nữa do đặc điểm tâm lí của học sinh tiểu học và tính chất ban đầu của bậc học nên phải thay đổi phương pháp dạy học, cách đánh giá và nội dung đánh giá kết quả dạy học ở tiểu học. Phương pháp dạy học thường được coi là một trong những tiêu chuẩn quan trọng để đánh giá chất lượng dạy học của giáo viên.
Song trên thực tế có nhiều giáo viên tiểu học ( đặc biệt là giáo viên miền núi) chưa sử dụng các phương pháp dạy học có hiệu quả để phản ánh đúng đặc trưng của quá trình dạy học. Việc dạy Toán của giáo viên trường tiểu học Hồi Xuân – Quan Hóa – Thanh Hóa không nằm ngoài thực tế đó. Mặc dù thay sách đã gần 8 năm, giáo viên nhà trường đã được tiếp thu đổi mới phương pháp dạy học nhưng do sự thiếu hiểu biết về bản chất của việc đổi mới, nhiều giáo viên vẫn dạy theo lối cũ, nặng nề truyền đạt lí thuyết ít chú ý đến phát triển tư duy, năng lực sáng tạo và kĩ năng thực hành của người học.
Phương pháp dạy học của giáo viên còn hạn chế nên việc áp dụng vào thực tế đạt kết quả chưa cao, chưa phát huy được tính sáng tạo của học sinh. Đây cũng là những điều mà tôi băn khoăn, trăn trở là một nhà quản lí phải làm thế nào trước thực trạng đó nên tôi chọn chỉ đạo dạy học môn toán theo phương pháp dạy học tích cực.
II. THỰC TRẠNG DẠY HỌC VÀ HỌC MÔN TOÁN Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC HỒI XUÂN – QUAN HÓA – THANH HÓA
1. Thực trạng:
Trường tiểu học Hồi Xuân nằm gần trung tâm huyện quan Hóa nhưng là một xã nghèo thuộc vùng có điều kiện kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn. Trường tiểu học Hồi Xuân có 4 điểm trường, từ điểm trường chính đến các điểm trường lẻ từ 3 đến 6 km, đường xá đi lại khó khăn.
Đội ngũ giáo viên đa số là nữ, tuổi đời đã cao. Tỉ lệ giáo viên từ 40 tuổi trở lên là 18/36 đ/c. Bởi vậy phương pháp dạy truyền thống đã thành thói quen khó sửa, việc tiếp cận với phương pháp dạy học tích cực hết sức khó khăn.
Qua khảo sát thực tế tôi đã có số liệu cụ thể về thực trạng dạy học môn toán trường tôi như sau:
1.1. Khảo sát thực tế - dự giờ.
Bài 1 : 45 – 3 ( lớp 2 )
Người dạy: Trịnh Thị Lý.
Bài 2: Bài toán tìm hai số khi biết tổng và tỷ số của hai số đó ( lớp 4 ).
Nhận xét: Qua dự giờ toán lớp 2, lớp 4 tôi có những nhận xét như sau:
* Về ưu điểm:
- Các giáo viên đều đi đúng các bước lên lớp đối với môn toán hiện nay đang thực hiện.
- Trọng tâm của bài được thực hiện rõ ràng.
- Trong giờ dạy giáo viên giảng dạy nhiệt tình các em HS tích cực phát biểu ý kiến xây dựng bài.
- Trình tự các bước lên lớp của một bài giảng có hệ thống, phối hợp tốt hoạt động của thầy và trò.
- Giáo viên chú ý cho học sinh thực hành nhiều.
- Sử dụng các phương pháp phù hợp với môn học.
- Chú ý đến việc rèn luyện kỹ năng tính toán cho HS và sự tiếp thu của cá nhân.
* Về nhược điểm:
- Kiến thức HS tiếp thu còn mang tính áp đặt, các em ít có cơ hội tự thể hiện năng lực tư duy cá nhân.
- Giáo viên phối kết hợp các phương pháp dạy học chưa thành thạo, khi giáo viên sử dụng phương pháp đàm thoại, câu hỏi giáo viên còn vụn vặt, chưa chính xác.
* Ví dụ : Giáo viên hỏi: “khi cộng một số có 2 chữ số với một số có 2 chữ số ta cộng hàng gì với hàng gì?”
- Sử dụng phương tiện dạy học chưa linh hoạt thậm chí lạm dụng phương tiện dạy học làm hạn chế năng lực khái quát hóa, kìm hãm sự phát triển tư duy trừu tượng của HS.
- Trong giờ học giáo viên chưa chú ý đến mọi đối tượng, vì vậy trong quá trình học một số em không hoạt động.
Tóm lại: Giờ học toán chưa phát huy được sự năng động sáng tạo của học sinh, kiến thức giáo viên truyền tới học sinh còn mang tính áp đặt, giáo viên chỉ chú ý đến việc truyền tải nội dung bài theo SGK mà không có sự sáng tạo đôi khi chưa hiểu hết dụng ý của SGK. Mọi đối tượng trong lớp chưa được quan tâm đúng mức, làm kìm hãm sự phát triển năng lực của học sinh khá, giỏi, còn học sinh yếu kém không tiến bộ. Giáo viên có thể hiện sự đổi mới phương thức dạy học tích cực đã kết hợp rất nhiều phương pháp dạy học, nhưng sử dụng không thành thạo nên kết quả đạt không cao, đồng thời lạm dụng đồ dùng trực quan, hạn chế khả năng tư duy của học sinh, chưa có sức bật lớn.
1.2. Khảo sát qua trao đổi với giáo viên.
Để nắm rõ tình hình dạy học toán ở trường tiểu học Hồi Xuân tôi đã điều tra bằng “ phiếu hỏi ý kiến”. Trong đó có câu hỏi “ khi dạy môn toán, đồng chí có sử dụng các phương pháp sau đây không?( lựa chọn và đánh giá theo thứ tự ưu tiên)”.
* Kết quả thu được:
+ Phương pháp quy nạp và suy diễn : 6/28 = 21,4%
+ Phương pháp giảng giải : 28/28 = 100%
+ Phương pháp thảo luận : 14/28 = 50%
+ Phương pháp báo cáo : 18/28 = 65,3%
+ Phương pháp điều tra nghiên cứu : 7/28 = 25%
+ Phương pháp hoạt động : 13/28 = 46,4%
+ Phương pháp chứng minh : 5/28 = 17,85%
+ Phương pháp tự thể hiện tài năng : 6/28 = 21,4%
+ Phương pháp truyền thống : 28/28 = 100%
+ Phương pháp tích hợp : 6/28 = 21,4%
Chủ yếu sử dụng phương pháp giảng giải, phương pháp truyền thống (100%) mà chưa sử dụng tổng hợp các phương pháp khác, nhất là những phương pháp mang tính đặc thù của môn học như phương pháp quy nạp và suy diễn, phương pháp chứng minh...
Điều đó đã trả lời cho câu hỏi tại sao trong quá trình giảng dạy giáo viên phối hợp các phương pháp chưa thành thạo.
Qua điều tra bằng “ phiếu hỏi ý kiến” đối với giáo viên về nhận thức tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp dạy học môn toán theo phương pháp dạy học tích cực kết quả thu được như sau:
Đổi mới phương pháp dạy học tích cực:
+ Rất quan trọng : 8/28 = 28,6%
+ Quan trọng : 17/28 = 60,7%
+ Không quan trọng : 3/28 = 10,7%
Kết quả trên chứng tỏ giáo viên nhận thức chưa sâu sắc về tầm quan trọng của việc đổi mới của phương thức dạy học tích cực, thậm chí có giáo viên có tuổi đời đã cao, vốn quen dạy phương pháp cũ như một thói quen cố hữu, chưa được cập nhật những thành tựu mới của phương thức dạy học tích cực nên cho rằng : “Dạy học theo phương pháp nào cũng là dạy học” rằng : “Đổi mới phương thức dạy học là không quan trọng”. Một số GV khác lại cho rằng việc đổi mới phương thức dạy học tích cực ở miền núi không thể dạy được, chính vì vậy mà việc đổi mới phương pháp dạy học chỉ thể hiện ở những giờ có người dự, như vậy thì không tạo thành nếp được. Đó là còn chưa kể đến một số ít GV đã lạm dụng phương pháp dạy học tích cực ( phó mặc cho học sinh làm tất cả - GV càng làm việc càng ít càng thể hiện rõ việc đổi mới phương pháp dạy học tích cực ).
1.3. Khảo sát qua hứng thú và tình hình học toán của học sinh :
Phiếu điều tra bằng 4 câu hỏi. Số lượng học sinh được hỏi 150 em, từ khối 1 đến khối 5 (mỗi khối 1 lớp ).
Câu 1 : Em có thích học môn toán không ?
- Số học sinh thích học môn toán : 33,3 %
- Số học sinh không thích học môn toán : 50 %
- Số học sinh còn lại không có ý kiến gì.
Như vậy có tới 1/2 học sinh không thích học môn toán, khi một số em được hỏi “Tại sao em không thích học môn toán?”. Các em trả lời : “Học toán khó, khô khan, hay bị kiểm tra bài cũ, hay bị gọi lên bảng làm bài...
Câu 2 : Các công việc diễn ra trong giờ học toán hiện nay các em có thích học không ? Tại sao ?
Trả lời câu hỏi này 66,7% số HS được trả lời : Giờ học toán hiện nay chúng em không thích, bởi chúng em rất căng thẳng, cứ nghĩ tới giờ học toán lại nghĩ tới việc phải ngồi im nghe cô giảng bài mới, sau đó lại im làm bài tập để lên bảng chúng em rất sợ, những em thích học môn toán thì nói rằng : Em thích học môn toán là vì cô ra bài tập làm xong là được ngồi chơi ( số ít ) có em lại cho rằng học toán không phải suy nghĩ chỉ mất công chép lại của bạn một lúc là xong...
Câu 3 : Khi về nhà các em có làm bài tập và xem bài hôm trước không?
* Kết quả thu được:
- 120/150 em trả lời : Có, trong đó 80 em nhờ làm, 40 em tự làm. Những em nhờ làm có lí do rất đơn giản : em không biết làm, làm chẳng biết có đúng không, chép của bạn cho chắc, hơn nữa khi kiểm tra bài cũ cứ đem bài tập lên mà chép.
- 30/150 em trả lời : Không, trong đó có 20 em đến lớp chép bài, 10em không làm bài với lí do : làm bài tập chẳng để làm gì, kiểm tra vẫn được điểm cao.
Câu 4 : Em sử dụng bài tập toán khi nào để làm bài tập ?
150/150 em trả lời : Sử dụng tại lớp, vì cô giáo sau khi học xong bài mới là ngồi làm bài tập theo vở bài tập. Về nhà làm bài tập trong SGK toán.
Nhận xét : Qua tìm hiểu hứng thú tình hình học toán của các em học sinh tôi thấy các em thích học toán không hoàn toàn là do giáo viên giảng hấp dẫn, hay. Giờ toán hiện nay chưa tạo ra được sự mới mẻ, hấp dẫn với không khí lớp học thoải mái, học sinh tự tin với khả năng tư duy của chính mỗi cá nhân.
2) Thực trạng chỉ đạo đối với phương thức dạy học môn toán theo phương thức dạy học tích cực ở trường tiểu học Hồi Xuân – Quan Hóa.
- Bắt đầu từ năm học 2003 – 2004 nhà trường tiếp nhận tài liệu đổi mới phương pháp dạy học của Bộ Giáo dục và Đào tạo, tiếp thu tài liệu bồi dưỡng thường xuyên, trường tiểu học Hồi Xuân tiến hành chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học tích cực còn rất mới mẻ, do đó việc đổi mới phương pháp còn phiến diện và mang tính hình thức, chỉ dấy lên ở các hội thi, hội thao giảng, chưa tiến hành thường xuyên và trong toàn bộ giáo viên, cho nên hiệu quả không cao.
- Chú trọng chỉ đạo dạy sát đối tượng bằng việc kiểm tra kiến thức cơ bản của học sinh đầu năm học, xác định chất lượng đầu vào của học sinh, mỗi lớp kết hợp với giáo viên chủ nhiệm nắm bắt thêm tình hình, hoàn cảnh từng học sinh để có những biện pháp tổ chức dạy học phù hợp mà thể hiện rõ sự đổi mới của phương pháp dạy học tích cực. Do công tác giáo dục chính trị tư tưởng còn hạn chế nên nhiều GV cho rằng học sinh vùng 135 học yếu, không áp dụng hoặc không thể áp dụng phương pháp dạy học mới được.
- Nhà trường cho giáo viên tiếp thu chuyên đề đồng loạt với giáo viên khác do phòng Giáo Dục và Đào Tạo tổ chức. Vì vậy giáo viên chỉ học theo phong trào chưa nhận thức một cách tường minh sâu sắc về đổi mới phương pháp dạy học theo phương pháp dạy học tích cực. Mặc dù hiệu trưởng chỉ đạo, giáo viên tham gia đầy đủ các buổi thao giảng và dự giờ theo tổ song chưa đem lại hiệu quả cao bởi giáo viên còn quá chú ý tới việc đánh giá tiết dạy xếp loại gì? Mà không bàn tới việc tổ chức dạy như thế nào, đưa ra cách dạy hấp dẫn, hiệu quả.
- Các hoạt động chuyên môn được duy trì điều đặn vào hàng tuần theo lịch chỉ đạo của hiệu trưởng (2 tuần sinh hoạt chuyên môn 1 lần). Nhưng chất lượng của buổi sinh hoạt thấp. Nội dung sinh hoạt chuyên môn mới chỉ dừng lại ở chỗ đánh giá các tiết dạy của tổ khối và kiểm tra việc thực hiện chương trình một cách máy móc, chưa tổ chức trao đổi phương pháp dạy học cho từng môn học, đặc biệt cho những bài khó, những tư liệu mới cần bổ sung vào bài dạy.
Riêng đối với môn toán tôi đã đi dự 5 tiết và thấy được giáo viên đã cố gắng soạn và tổ chức giờ dạy theo phương pháp dạy học tích cực nhưng chưa có chiều sâu, việc truyền thụ kiến thức mới còn áp đặt theo SGK. Có những giờ học, học sinh giơ tay phát biểu đứng lên ngồi xuống trông rất nhộn nhịp, nhưng năng lực tu duy, sáng tạo không phát triển. Có tiết dạy giáo viên tổ chức cho học sinh làm bài tập tới 30 phút ( trong khi tiết học chỉ có 35 phút) mà chỉ theo một hình thức học cá nhân, do đó dẫn tới một số em không hoạt động, hoặc có em quá căng thẳng với môn toán. Để dạy học theo phương pháp dạy học tích cực quả thật không đơn giản. Nhưng nếu nhà trường chỉ đạo một cách chung chung cho giáo viên đối với tất cả các môn học, không đi vào từng môn học cụ thể thì đội ngũ giáo viên không cập nhật được cách tiếp cận phương pháp dạy học mới một cách cụ thể thì khó đảm bảo chất lượng : Đổi mới phương pháp dạy học theo phương pháp dạy học tích cực.
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Một số biện pháp chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học môn toán theo phương pháp dạy học tích cực của hiệu trưởng trường tiểu học Hồi Xuân – Quan Hóa.
I) CÁC BIỆN PHÁP THỰC HIỆN.
1) Coi trọng vấn đề bồi dưỡng nhận thức cho đội ngũ giáo viên:
Từ thực tế chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học ở các trường tiểu học cho phép ta khẳng định việc đổi mới phương pháp dạy học ở trường tiểu học không thể thất bại nếu cán bộ chỉ đạo, hiệu trưởng và giáo viên tiểu học nhận thức đầy đủ về mục đích, quan điểm cũng như các xu hướng đổi mới phương pháp dạy học. Chính vì vậy đổi mới về nhận thức trong cán bộ giáo viên là biện pháp tiên quyết và vô cùng quan trọng để thực hiện đổi mới phương pháp dạy học. Khi vấn đề được hiểu một cách tường tận và thấm nhuần, hiểu được mục đích hành động thì nó trở thành động cơ đúng đắn.
- Nhà trường đã quán triệt đường lối phương châm giáo dục của Đảng, Nhà nước, Bộ GD&ĐT về đổi mới công tác giáo dục – đào tạo. Ngoài việc tiếp thu chuyên đề “ Đổi mới phương pháp dạy học” do PGD&ĐT tổ chức cung cấp các tài liệu có liên quan đến việc đổi mới phương pháp dạy học như tài liệu bồi dưỡng thường xuyên chu kì 1992 – 1996, “Một số vấn đề về môn toán tiểu học ” ( Tập 1,2), tài liệu bồi dưỡng thường xuyên chu kì 1997 – 2000, “Đổi mới nội dung và phương pháp giảng dạy ở tiểu học”, tài liệu bồi dưỡng thường xuyên chu kì 2003 – 2007 “Chương trình mới và phương pháp giảng dạy mới”, một số tạp chí ( Giáo dục tiểu học, nghiên cứu giáo dục) và một số tài liệu khác như “phương pháp dạy học môn toán”, “một trăm câu hỏi và đáp án về việc dạy toán ở tiểu học” cho giáo viên tự nghiên cứu, viết tham luận về nội dung “ Đổi mới phương pháp dạy học theo phương pháp dạy học tích cực”.
- Tổ chức các buổi hội thảo về chuyên đề: “Đổi mới phương pháp dạy học trong nhà trường đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” yêu cầu tất cả giáo viên tham gia, giúp giáo viên nhận thức rõ ý nghĩa tầm quan trọng nội dung và yêu cầu của việc đổi mới phương pháp dạy học trong nhà trường hiện nay.
- Hội thảo trao đổi ý kiến về thực trạng của môn học nói chung, môn toán nói riêng và định hướng đổi mới phương pháp dạy học theo phương pháp dạy học tích cực.
- Qua hội thảo giúp giáo viên nhận thức rõ: phương pháp là con đường, là cách thức, là biện pháp vận dụng các nội dung để đi tới đích và thấy được những hạn chế, bất cập của phương pháp dạy học truyền thống đối với việc nâng cao chất lượng giảng dạy môn toán, thực hiện mục tiêu giáo dục tiểu học. Từ đó giáo viên tự thấy rằng cần thay đổi phương pháp dạy học và lựa chọn biện pháp thực hiện thành công đổi mới phương pháp dạy học.
- Cùng với việc tổ chức hội thảo, nhà trường tổ chức đi thực tế tham quan các trường, lớp đã thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo phương pháp dạy học tích cực. Tổ chức cho giáo viên thiết kế bài học và dạy trên đối tượng học sinh, để giáo viên cả trường dự giờ thảo luận để nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ.
- Đặc biệt nhà trường được sự quan tâm của Phòng Giáo Dục, dự án phát triển vùng huyện Quan Hóa cụ thể : Trong 2 năm học gần đây đã tổ chức hỗ trợ kinh phí cho các trường trong vùng dự án làm đồ dùng dạy học, tiếp thu phương pháp dạy học tích cực, đi thực tế học tập kinh nghiệm dạy học theo phương pháp dạy học tích cực ở Bắc Bình – Bình Thuận...
- Động viên khuyến khích giáo viên tự học, tự bồi dưỡng về kiến thức chuyên môn cập nhật thông tin khoa học giáo dục để từ đó vươn lên, tự khẳng định mình, đối với giáo viên tuổi đời đã cao có quan niệm sai lầm “Đổi mới phương pháp dạy học là phải làm lại từ đầu” nên họ rất sợ “Cuộc cách mạng” này. Tôi đã phân tích và chỉ ra cho giáo viên quan niệm đúng đắn về đổi mới phương pháp dạy học theo phương pháp dạy học tích cực, tạo tâm thế cho họ “Vào cuộc”.
2) Xây dựng kế hoạch chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học môn toán theo phương pháp dạy học tích cực.
2.1. Thành lập ban chỉ đạo.
2.1.1 Thành phần:
- Hiệu trưởng: Trưởng ban
- Phó hiệu trưởng: Phó ban ( chịu trách nhiệm chính về chuyên môn).
- Các khối trưởng: Ủy viên.
- Chuyên viên Phòng giáo dục và đào tạo ( phụ trách môn toán) cố vấn ban chỉ đạo.
2.1.2. Nhiệm vụ:
- Tiếp thu những kiến thức, thành tựu khoa học giáo dục nói chung và những tư tưởng, quan niệm, định hướng đổi mới phương pháp dạy học theo phương pháp dạy học tích cực môn toán, từ đó làm cơ sở cho việc đổi mới phương pháp dạy học các môn học khác.
- Theo dõi, kiểm tra, đánh giá, rút kinh nghiệm một cách nghiêm túc việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung và môn toán nói riêng.
2.2. Các bước thực hiện :
Bước 1: Thiết kế giáo án theo hướng đổi mới và nghiên cứu chuẩn đánh giá giờ dạy theo hướng đổi mới.
Bước 2: Chỉ đạo thí điểm phương pháp dạy học môn toán theo phương pháp dạy học tích cực.
Bước 3: Chỉ đạo theo diện rộng đổi mới phương pháp dạy học môn toán theo phương pháp dạy học tích cực.
Bước 4: Chỉ đạo đại trà đổi mới phương pháp dạy học môn toán theo phương pháp dạy học tích cực.
Bước 5: Kiểm tra đánh giá việc đổi mới phương pháp dạy học môn toán theo phương pháp dạy học tích cực trong năm học.
3) Chỉ đạo thực hiện kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học môn toán theo phương pháp dạy học tích cực.
Bước 1: Thiết kế giáo án mẫu theo hướng đổi mới, chuẩn đánh giá giờ dạy theo hướng đổi mới.
* Thiết kế giáo án theo hướng đổi mới.
- Không quy định một khuôn mẫu cứng nhắc của một giáo án với định hướng của dạy học theo phương pháp dạy học tích cực, việc lựa chọn phương pháp dạy học cho từng tiết học phải phối hợp tối ưu những năng lực sáng tạo của giáo viên, kinh nghiệm nhận thức của từng học sinh và nội dung bài học, môn học.
- Với nhận thức như vậy và sự nghiên cứu phân tích nội dung bài học, ban chỉ đạo cùng giáo viên thiết kế giáo án theo phương pháp dạy học tích cực và nghiên cứu chuẩn đánh giá giờ dạy theo hướng đổi mới.
Bước 2: Chỉ đạo thí điểm đổi mới phương pháp dạy học môn Toán theo phương pháp dạy học tích cực.
- Mục đích của việc dạy minh họa: Tổ chức các tiết dạy minh họa đổi mới phương pháp dạy học môn Toán nhằm chứng minh tính hiệu quả của phương pháp dạy học tích cực, tạo niềm tin cho giáo viên.
- Chọn đối tượng: Nhận thức về đổi mới phương pháp dạy học theo phương pháp dạy học tích cực ở mỗi giáo viên có mức độ khác nhau. Do vậy chọn giáo viên dạy minh họa không cần thiết phải là giáo viên dạy giỏi mà chỉ cần chọn những giáo viên có khả năng truyền tải được nội dung bài học theo hướng đổi mới tạo sức thuyết phục, tạo niềm tin cho giáo viên khác.
Nhà trường chọn hai giáo viên có năng lực chuyên môn khá vững để dạy minh họa đó là cô giáo Trần Thị Lê giáo viên khối 2 ( Trình độ 12+2) và cô giáo Nguyễn Thị Hải giáo viên khối 4 ( Trình độ 12+2) chọn bài dạy minh họa phải có trong chương trình thực dạy phù hợp với phân phối chương trình.
Lớp 2 dạy bài: 45+8
Lớp 4 dạy bài: Tìm 2 số khi biết hiệu và tỉ của 2 số đó.
- Tập huấn cho hai giáo viên đã chọn dạy minh họa.
Tiết dạy minh họa cũng phải mang tính chuẩn mực, định hướng và “làm mẫu”. Vì thế ban chỉ đạo đã chuẩn bị chu đáo mọi điều kiện đảm bảo cho sự thành công của tiết dạy, trong đó tập huấn cho hai giáo viên là cần thiết.
+ Hướng dẫn 2 GV nghiên cứu kỹ nội dung bài dạy tuân thủ cách soạn giáo án theo phương pháp dạy học tích cực.
+ Ban chỉ đạo tiến hành tổ chức xem, góp ý giáo án, bổ sung hoàn chỉnh dự kiến các tình huống có thể xảy ra, phân bố thời gian hợp lý, xây dựng thành giáo án chuẩn mực, chuẩn bị các điều kiện phương tiện dạy học đầy đủ đảm bảo cho giờ dạy đạt hiệu quả cao.
+ Giáo viên thâm nhập giáo án và dạy thử để ban chỉ đạo phân tích góp ý... từ đó thấy rõ hoạt động tích cực của học sinh và hoạt động tổ chức hướng dẫn của giáo viên hướng vào từng đối tượng học sinh trong lớp học.
+ Tiến hành dạy minh họa
Sau khi dạy thử và hoàn thiện tiết dạy BGH nhà trường tổ chức cho 2 giáo viên tiến hành dạy minh họa. Giáo viên toàn trường dự giờ.
+ Đánh giá, rút kinh nghiệm các tiết dạy minh họa
- Cách dạy của đ/c Trần Thị Lê: Học sinh bước đầu nắm được cộng hai số trong phạm vi 100 theo cách tính hàng dọc, biết vận dụng làm bài tập cụ thể.
- Tiết dạy của đ/c Nguyễn Thị Hải: Học sinh nắm được cách vẽ sơ đồ và cách giải toán tìm 2 số khi biết hiệu và tỉ 2 số đó, áp dụng vào làm bài tập cụ thể.
- Ban chỉ đạo tiến hành nhận xét, đánh giá, cùng với giáo viện dự giờ trao đổi ý kiến và đi đến kết luận chung về 2 tiết dạy minh họa như sau:
- Học sinh nắm được yêu cầu cơ bản về kiến thức, kỹ năng của bài học.
- Giáo viên nắm vững và chủ động về kiến thức dạy học.
- Giáo viên áp dụng thành thạo các phương pháp dạy học phù hợp với đặc trưng bộ môn. Sử dụng linh hoạt phương tiện dạy học và đạt hiệu quả cao.
- Tiết học diễn ra tự nhiên, nhẹ nhàng, công việc của thầy và trò trong tiết học rõ ràng, lôgic, phù hợp với nội dung, phương tiện cụ thể của lớp học.
- Giáo viên bao quát được học sinh lớp, theo dõi hướng dẫn, giúp đỡ kịp thời những học sinh yếu kém, đồng thời động viên khuyến khích được học sinh hứng thú học tập. Việc tổ chức trò chơi học tập tạo cho học sinh hứng thú học hơn, không bị căng thẳng, chán nản và yêu thích môn toán hơn.
Nhìn chung 2 tiết học đảm bảo được tính khoa học, mọi hoạt động đều theo phương pháp dạy học tích cực.
Sự thành công của hai tiết dạy minh họa đã soi sáng thêm cho lý luận dạy học hướng vào học sinh. Tập thể giáo viên tin tưởng vào tính khả thi và hiệu quả của việc dạy toán theo phương pháp dạy học tích cực.
Bước 3: Chỉ đạo dạy học theo diện rộng đối với phương pháp dạy học tích cực.
- Để khẳng định tính hiệu quả của việc dạy học môn toán theo phương pháp dạy học tích cực, ban chỉ đạo đã tổ chức dạy học trên 4 lớp: 2A, 2B, 4A, 4B các lớp này có trình độ tương đương, 4 giáo viên cũng có năng lực tương đương nhau.
+ Lớp 2A, 4A được chọn làm đối chứng ( dạy theo phương pháp truyền thống).
+ Lớp 2B, 4B được chọn làm thực nghiệm ( dạy theo phương pháp dạy học tích cực).
- Đầu tiên ban chỉ đạo hướng dẫn soạn giáo án.
- Tổ chức xem giáo án, bổ sung, hoàn chỉnh giáo án
Dạy bài : 40 – 8 ( lớp 2), “ Bài toán về đại lượng tỉ lệ thuận ( lớp 4)”
Tiến hành dạy trên 4 lớp đã chọn. Giáo viên toàn trường dự giờ các tiết dạy đối chứng và thực nghiệm theo lịch của ban chỉ đạo. Các thành viên dự giờ theo dõi diễn biến cụ thể từng tiết dạy, nhận xét cho điểm vào phiếu dự giờ để có cơ sở đánh giá rút kinh nghiệm.
Sau tiết dạy, giáo viên kiểm tra kiến thức học sinh qua vở bài tập và phiếu học tập.
* Kết quả thu được như sau:
|
Lớp
|
Số học sinh
|
Hình thức tham gia
|
Xếp loại
|
|
Giỏi
|
Khá
|
TB
|
Yếu
|
|
SL
|
TL
|
SL
|
TL
|
SL
|
TL
|
SL
|
TL
|
|
2A
2B
|
17
17
|
Đối chứng
Thực nghiệm
|
4
6
|
23,5
35,3
|
4
5
|
23,5
29,4
|
6
6
|
35,3
35,3
|
3
0
|
17,7
0
|
|
4A
4B
|
20
20
|
Đối chứng
Thực nghiệm
|
5
8
|
25
40
|
7
7
|
35
35
|
5
5
|
25
25
|
3
0
|
15
0
|
Ưu thế của cách dạy học theo phương pháp dạy học tích cực được khẳng định qua kết quả học tập của học sinh giữa 2 lớp thực nghiệm so với kết quả lớp đối chứng số học sinh đạt giỏi ở lớp B cao hơn (40%) sơ với lớp A (25%).
Kết quả giờ dạy theo hướng đổi mới là con số biết nói khẳng định chất lượng dạy học toán sẽ có nhiều hứa hẹn tốt đẹp.
Bản thân giáo viên dự giờ đều cho rằng dạy toán theo hướng đổi mới giáo viên làm việc ít hơn, nhưng quan trọng là các em nắm được kiến thức nhanh và chắc chắn hơn.
Về phía GV, sau khi phân tích, đánh giá các tiết dạy kết quả đạt như sau:
+ Tiết dạy lớp 2A xếp loại : Đạt yêu cầu (ở mức 12 điểm).
+ Tiết dạy lớp 4A xếp loại : Đạt yêu cầu (ở mức 10 điểm).
+ Tiết dạy lớp 2B xếp loại : Giỏi (ở mức 19 điểm).
+ Tiết dạy lớp 4B xếp loại : Giỏi (ở mức 18 điểm)
Như vậy rõ ràng dạy toán theo hướng đổi mới đã chiếm được lòng tin trong giáo viên và học sinh bởi kết quả thực tế đã đạt được.
Bước 4: Chỉ đạo đại trà đổi mới phương pháp dạy học môn toán theo phương pháp dạy học tích cực.
- Căn cứ vào kết quả thực tế đạt được bước đầu khẳng định: phương pháp dạy học theo phương pháp dạy học tích cực là phù hợp với mọi phạm vi trên lãnh thổ, phù hợp với xu thế hiện đại. Ban chỉ đạo đã quyết định tập huấn, bồi dưỡng thêm cho giáo viên ở từng khối và triển khai đại trà. Phát động phong trào thao giảng theo phương pháp dạy học tích cực, yêu cầu giáo viên đăng ký giờ dạy tốt để BGH lên lịch dự công khai. Tạo điều kiện cho giáo viên trong toàn trường đi dự giờ càng nhiều càng tốt. 100% giáo viên đã soạn giáo án và giảng dạy theo hướng đổi mới đối với môn toán, đây là cơ sở để tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học theo phương pháp dạy học tích cực, ở các môn học khác.
- Bên cạnh việc triển khai, tổ chức thực hiện, ban chỉ đạo chú trọng tới việc tổng kết rút kinh nghiệm kịp thời tiến hành từ tổ, khối đến trường.
Những hoạt động hỗ trợ khác: Nhân các ngày lễ: 20/11; 8/3; 26/3 nhà trường phối hợp với công Đoàn, tổ nữ công, chi đoàn tổ chức những giờ “Dạy tốt – học tốt”, động viên khen thưởng kịp thời.
Bước 5: Kiểm tra đánh giá việc đổi mới phương pháp dạy học toán theo phương pháp dạy học tích cực trong năm học.
+ Đổi mới cách đánh giá giáo viên và học sinh, khuyến khích sự sáng tạo trọng dạy và học, đề ra yêu cầu không ngừng dạy và học nâng cao nhận thức.
+ Thao giảng theo tổ chuyên môn hàng tuần, hàng tháng để giáo viên có điều kiện học hỏi lẫn nhau, đồng thời qua việc đánh giá năng lực sư phạm, mỗi giáo viên đều tự vươn lên khẳng định mình.
C. KẾT LUẬN
1. Kết quả của quá trình thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo phương pháp dạy học tích cực ở trường tiểu học Hồi Xuân – Quan Hóa.
- Sau từng bước chỉ đạo cụ thể nhà trường đều tiến hành kiểm tra đánh giá các bước thực hiện, kết quả dạy học đã đạt được.
- Căn cứ vào kế hoạch đề ra, đưa vào tiêu chuẩn đánh giá giờ dạy, các biên bản dự giờ, ban chỉ đạo đánh giá nhận xét toàn bộ tiến trình chỉ đạo:
+ Tiến hành triển khai đổi mới phương pháp dạy học của nhà trường đã diễn ra theo đúng kế hoạch dự định.
+ Trong quá trình triển khai, ban chỉ đạo kịp thời rút kinh nghiệm để uốn nắn, sửa chữa, bổ sung các biện pháp để tiến hành thực hiện đúng theo kế hoạch phải có hiệu quả.
+ Giáo viên toàn trường ủng hộ nhiệt tình và đã cố gắng đáp ứng yêu cầu của việc đổi mới phương pháp dạy học.
+ Với học sinh, các em tỏ ra hào hứng, hăng say với cách học mới, tự giác học tập, có niềm tin và ý chí vươn lên.
Do sự chỉ đạo đúng đắn , phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường, chất lượng dạy học môn toán rất khả quan. Điều này một lần nữa khẳng định việc đổi mới phương pháp dạy học là cần thiết để nâng cao chất lương dạy học, cụ thể:
* Chất lượng của giáo viên
|
Thời gian năm học
|
Tổng số giáo viện đứng lớp
|
Xếp loại (theo tỉ lệ %)
|
|
Giỏi – khá
|
Đạt yêu cầu
|
Chưa đạt yêu cầu
|
|
Năm học 2003 - 2004
|
30
|
17 = 56,6%
|
12 = 40%
|
1 = 3,4%
|
|
Năm học 2010 – 2011
(tính đến giữa học kỳ II)
|
28
|
23 = 82,2%
|
5 = 17,8%
|
0
|
Như vậy dạy học theo hướng đổi mới số giáo viên khá giỏi tăng lên (từ 56,6% lên 82,2%) không còn giáo viên xếp loại không đạt yêu cầu. Có được kết quả trên phần lớn nhờ sự nỗ lực phấn đấu không ngừng vươn lên, biết khắc phục những thiếu sót của giáo viên qua từng tiết dạy, vận dụng sáng tạo các phương pháp dạy học của đội ngũ giáo viên. Cùng với sự chỉ đạo sát sao của hiệu trưởng trong việc đổi mới phương pháp dạy học.
* Chất lượng học sinh:
|
Khối lớp
|
Số HS
|
Năm học 2010 - 2011
|
Phân loại
|
|
Giỏi
|
Khá
|
TB
|
Yếu
|
|
1
|
61
|
HK 1
|
16 = 26,3%
|
14 = 23%
|
23 = 37,6%
|
8 = 13,1%
|
|
Giữa HK 2
|
26 = 42,6%
|
19 = 31,2%
|
15 = 26,2%
|
0
|
|
2
|
50
|
HK 1
|
14 = 27,5%
|
17 = 33,3%
|
15 = 29,4%
|
5 = 9,8%
|
|
Giữa HK 2
|
19 = 38%
|
17 = 34%
|
14 = 23%
|
0
|
|
3
|
54
|
HK 1
|
17 = 31,5%
|
23 = 42,6%
|
12 = 22,2%
|
2 = 3,7%
|
|
Giữa HK 2
|
23 = 42,6%
|
19 = 35,2%
|
12 = 22,2%
|
0
|
|
4
|
53
|
HK 1
|
10 = 18,9%
|
11 = 20,8%
|
28 = 52,8%
|
4 = 7,5%
|
|
Giữa HK 2
|
14 = 26,4%
|
10 = 18,9%
|
29 = 54,7%
|
0
|
|
5
|
51
|
HK 1
|
7 = 13,7%
|
20= 39,2%
|
18 = 35,3%
|
6 = 11,8%
|
|
Giữa HK 2
|
23 = 45,1%
|
9 = 17,6%
|
19 = 37,3%
|
0
|
Những kết quả trên đây là một dấu hiệu của sự chuyển biến chất lượng dạy học môn toán. So với kết quả kiểm tra HK1, kết quả học tập giữa HK2 đã được nâng lên, tỷ lệ học sinh khá giỏi cao, tỷ lệ học sinh trung bình yếu giảm, điều đó chứng tỏ đổi mới phương pháp dạy học đạt kết quả tốt.
Nhà trường không thỏa mãn với kết quả đã đạt được trong việc đổi mới phương pháp dạy học mà tiếp tục áp dụng các biện pháp nâng cao hơn nữa chất lượng dạy học môn toán. Trên cơ sở đó tiếp tục chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học đối với tất cả các môn học khác.
2. Những bài học kinh nghiệm:
- Từ thực tế chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học môn toán theo phương pháp dạy học tích cực của trường tiểu học Hồi Xuân, tôi rút ra những bài học kinh nghiệm sau :
* Nâng cao nhận thức cho cán bộ giáo viên là biện pháp quan trọng tiên quyết để đổi mới phương pháp dạy học.
- Muốn thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, trước hết phải chuyển biến về nhận thức, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên có đủ trình độ dạy học theo hướng đổi mới. Khi nhận thức được vấn đề thì nó trở thành động lực để chúng ta hành động. Vấn đề được nhận thức thông suốt đầy đủ thì công việc sẽ trôi chảy có hiệu quả.
- Trong nhà trường, những người làm công tác lãnh đạo, nhận thức sâu sắc vấn đề để chỉ đạo tốt. Ban Giám Hiệu phải nghiên cứu lý luận dạy học theo hướng đổi mới để xây dựng “ chuẩn đánh giá giờ dạy” làm “ kim chỉ nam” trong chỉ đạo phương pháp dạy học.
* Xây dựng kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học một cách chi tiết và khoa học, mang tính khả thi, phù hợp với điều kiện thực tiễn nhà trường.
- Xuất phát từ nhận thức đúng đắn về sự cần thiết của việc đổi mới phương pháp dạy học, trên cơ sở thực tiễn và điều kiện cụ thể cho việc đổi mới phương pháp dạy học theo phương pháp dạy học tích cực, trong kế hoạch cần xác định rõ mục tiêu cụ thể phù hợp với nhà trường.
- Chọn điểm khởi đầu từ một môn học cụ thể, thành công của môn học đó là cơ sở cho những mục tiêu của các môn học tiếp theo.
* Đổi mới phương pháp dạy học là một quá trình lâu dài, phức tạp cần phải có những bước đi phù hợp, tránh máy móc, rập khuôn trong công tác chỉ đạo. Đổi mới phương pháp dạy là một quá trình khó khăn vì phải thay đổi nhận thức và thói quen thường ngày, lâu nay của cán bộ giáo viên, phụ huynh, học sinh. Vì vậy đổi mới phương pháp dạy học phải có kế hoạch và tiến hành từng bước không nên thỏa mãn với những gì đã đạt được.
* Việc đổi mới phương pháp dạy học không phải là một sớm một chiều do đó phải tiến hành từng môn hoặc từng phân môn, tùy theo thực tế giảng dạy của mỗi trường mà chọn môn nào là điểm khởi đầu cho phù hợp thì mới thành công được.
* Đổi mới phương pháp dạy học phải quán triệt những quan điểm chỉ đạo của các cơ quan quản lý giáo dục.
- Hiệu trưởng phải quán triệt việc đổi mới phương pháp dạy học theo văn bản, tài liệu, tránh tùy tiện.
- Trong quá trình đổi mới không được phép phủ nhận sạch trơn những thành quả phương pháp dạy học của giáo viên đã đạt được trước đây, mặt khác phải học tập kinh nghiệm của các trường bạn, đồng thời kế thừa và phát huy các mặt tích cực của phương pháp dạy học truyền thống.
- Đổi mới phương pháp dạy học là công việc còn mới mẻ đối với các trường tiểu học vùng 135 ( điều kiện kinh tế, xã hội còn khó khăn), bởi vậy việc kiểm tra đánh giá của người hiệu trưởng phải được tiến hành thường xuyên qua từng khâu trong việc thực hiện kế hoạch để điều chỉnh kịp thời những thiếu sót, bổ sung phương hướng cho những bước đi tiếp theo để biện pháp mang tính khả thi cao. Đảm bảo thông tin hai chiều giữa Phòng giáo dục và nhà trường để rút kinh nghiệm và tiếp tục đổi mới các môn học khác.
* Đổi mới phương pháp dạy học phải tăng cường cơ sở vật chất – thiết bị dạy học, tập huấn bồi dưỡng giáo viên.
- Cơ sở vật chất – thiết bị dạy học là điều kiện quan trọng để thực hiện các hình thức dạy học mới.
Trong đổi mới phương pháp dạy học theo phương pháp dạy học tích cực càng đòi hỏi giáo viên có năng lực chuyên môn, năng lực tổ chức, hướng dẫn học sinh học tập, nghĩa là đòi hỏi giáo viên phải chủ động, sáng tạo trong dạy học. Vì vậy Ban Giám Hiệu nhà trường cần tạo điều kiện để giáo viên nâng cao trình độ đào tạo cho giáo viên và tôn trọng sáng tạo của giáo viên trong giảng dạy... Tăng cường tập huấn, bồi dưỡng cho giáo viên bằng đãi ngộ đối với giáo viên dạy giỏi, tạo động lực cho giáo viên dạy tốt, hứng khởi trong công tác.
3. Kiến nghị đề xuất :
Từ thực tế chỉ đạo tôi nhận thấy rằng đổi mới phương pháp dạy học là một vấn đề quan trọng và khó thành công nếu không có biện pháp chỉ đạo đúng đắn và những bước đi phù hợp. Để đảm bảo đổi mới phương pháp dạy học thành công theo phương pháp dạy học tích cực ở trường tiểu học Hồi Xuân – Quan Hóa tôi đề xuất một số vấn đề sau :
- Đổi mới phương pháp dạy học theo phương pháp dạy học tích cực phải có sự chỉ đạo thống nhất từ cấp bộ, sở, phòng cho đến các trường.
- Phòng giáo dục chỉ đạo điểm, nhân điển hình những đơn vị làm tốt công tác đổi mới phương pháp dạy học để các đơn vị khác học tập.
- Các cấp, các ngành cần quan tâm hơn nữa tới cơ sở vật chất – thiết bị dạy học, nguồn nhân lực, kinh phí để các trường tiểu học trong huyện Quan Hóa có thể thực hiện được 10 buổi/tuần và nuôi ăn bán trú tại trường.
- Mở chuyên đề tập huấn cho giáo viên dạy lớp ghép.
Trên đây là kinh nghiệm của bản thân rút ra từ thực tế chỉ đạo dạy học môn Toán theo phương pháp dạy học tích cực. Là việc làm và suy nghĩ của cá nhân nên không tránh khỏi thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự góp ý bổ sung của các bạn đồng nghiệp.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hồi Xuân, ngày 20 tháng 4 năm 2011
NGƯỜI THỰC HIỆN
Vũ Thị Thắng